Wist jij dat je waarschijnlijk regelmatig de Bijbel citeert? Ja, zelfs als je nog nooit de Bijbel hebt gelezen ken je meer bijbelse uitdrukkingen dan je misschien zelf doorhad. En dat heeft een historische oorzaak.
In de 17e eeuw financierde de overheid de grote standaard nieuwe Nederlandse Bijbelvertaling, de zogenaamde Statenvertaling. Deze was voor die tijd vanwege de subsidie van de Nederlandse overheid, betaalbaar voor de Nederlanders en er kwamen in korte tijd honderdduizenden exemplaren beschikbaar die dagelijks werden gelezen in de christelijke huishoudens. Het zorgde ervoor dat de Nederlandse taal een enorme boost kreeg en uitdrukkingen uit de Bijbel ook wel bleven plakken in de gewone spreektaal. Denk dan aan uitdrukkingen als ‘parels voor de zwijnen’ of ‘bij de pakken neerzitten’.
Bijbelse uitdrukkingen in hun context
Door de tijd zijn sommige betekenissen wel veranderd. Immers, iedere uitdrukking heeft te maken met een context waardoor je betekenis krijgt. De uitdrukking ‘in zak en as zitten’ gaat over iets dat letterlijk gebeurde: iemand was in rouw of, en dat was vaker aan de hand bij dit gebruik, iemand wilde boete doen voor een misstap. Om de rouw te laten zien werden de mooie kleren verruild voor een boetekleed (denk aan iets als een soort jute-zak) die werd aangetrokken, en as werd over het hoofd gestrooid. Daarbij liet iemand in gebeden aan God weten dat het menens was en vroeg om Gods genade.
Als je tegenwoordig praat over ‘in zak en as’ zijn, dan gaat het eerder over ‘flink in de put zitten’ of ‘erg somber zijn.’
Uitdrukkingen uit de Bijbel
Zo zijn er nog veel meer uitdrukkingen die hun oorsprong hebben in de Bijbel. Denk aan deze uitdrukkingen:
- De geest is gewillig, maar het vlees is zwak (Matteüs 26:41)
Hoe sterk je ook iets wilt, je begeerten en lichamelijke behoeftes kun je soms maar moeilijk weerstaan. - Bij de pakken neerzitten (Genesis 49:14)
Je zegt dat als je de moed opgeeft, als je het niet meer ziet zitten. De oorspronkelijke versie is wat vager. - Ben ik mijn broeders hoeder? (Genesis 4:9)
Als je wilt aangegeven dat je niet verantwoordelijk bent voor de fouten van een ander. Oorspronkelijk gaat het erover dat je zorgt voor je broer of zus of goed op anderen past.
Nog meer Bijbelse uitdrukkingen
Zo zijn er nog veel meer Bijbelse uitdrukkingen. Hier een aantal, met daarbij ook de tekstverwijzing van waar een uitdrukking vandaan komt. Maar, deze lijst is zeker niet compleet!
- De inwendige mens (Efeze 3:16)
- De schellen vallen hem van de ogen (Handelingen 9:18)
- Door het oog van de naald kruipen (Matteüs 19:24)
- Een lust voor het oog (Genesis 3:6)
- Een man naar mijn hart (Handelingen 13:22)
- In het duister tasten (Deuteronomium 28:29)
- In het zweet zijns aanschijns (Genesis 3:19)
- Met twee maten meten (Matteüs 7:2)
- In zak en as zitten (Jona 3:6)
- Muggenziften (Matteüs 23:24)
- Oog om oog, tand om tand (Matteüs 5:38)
- Op twee gedachten hinken (1 Koningen 18:21)
- Vurige kolen op iemands hoofd hopen (Spreuken 25:22)
- Waar het hart vol van is, loopt de mond van over (Matteüs 12:34)
- Woekeren met je talenten (Matteüs 25:14-30)
- Parels voor de zwijnen (Matteüs 7:6)
- Dat is uit den boze (Matteüs 5:37)
- In je adamskostuum rondlopen (Genesis 3:10)
- Steen des aanstoots (1 Petrus 2:7)
- Je dagen zijn geteld (Daniël 5:26)
- Salomonsoordeel (1 Koningen 3:16-28)
- Een ongelovige Thomás (Johannes 20:29)
- Een rib uit je lijf (Genesis 2:21-22)
- Iemands oogappel zijn (Psalm 17:8)
- Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in (Spreuken 26:27)
- Iemand de andere wang toekeren (Lucas 6:29)
- Een teken aan de wand (Daniël 5:25)
Nog veel meer vind je bijvoorbeeld op historiek.net
Uitdrukkingen met een diepere betekenis
En dan zijn er ook nog uitdrukkingen die niet uit de Bijbel komen, maar wel een Bijbelse uitleg bij past. Zoals bijvoorbeeld:
